Her şeyi parayla, ekonomi ile izah eden görüşler vardır. Paranın yolunu izleyerek yorumlar yaparlar. Her zaman isabetli olmasa da bu tür yorumlar ufuk açıcı olabilirler. Ben de böyle hayali bir yol hikâyesi anlatmak istiyorum. Hikâyem bittikten sonra yorumu okuyucuya kalmış. Farz edelim Kayseri'de bir firma iş hayatına başlasın. Üretim de yapan bir firma olsun. Ekonominin kuralları gereği neler yapar? Sıralayalım: Kendini tanıtmaya, pazarını genişletmeye, çevre ile uyum içinde olmaya çalışır. Yerel yönetimlerle, ticaret erbabı ile kanaat önderleri ile iyi ilişkiler kurar. Yerel Gazete, TV, Radyolara ilan ve reklamlar verir. Yer olarak Kayseri'yi seçtiğimize göre ortama uyarak, hayır işleri yapar, zekât verir. Bütün bunları ekonominin kurallarını yerine getirdiği için de yapabilir, Allah rızası için de yapabilir. Çelişen bir durum olmaz. Sonra firma büyüdüğünü ve dışa açılması gerektiğini düşünmeye başlar. Ekonominin kuralları gereği profesyonel yönetici bulması önerilir. Firma yeni bir anlayışla dışa açılır. Ülke çapında şubeler açar. Ürün çeşitliliğine gider. Bu dönemde ekonominin kuralları gereği yapılanlar da bazı değişiklikler olur. Artık firmanın muhatabı yerel yöneticiler değildir. Ülkeyi yönetenlerdir. Firma on kazanıyorsa ancak biri yereldendir. Muhatap kitlesi değişmiştir. Ulusal ekonomi derneklerine üye olur. Hem muhafazakâr, hem de burjuva olabilmek için hükümetin desteği kadar, dayanışma ve yardımlaşmaya da ihtiyacı vardır. Yerel medyaya reklamı bırakır. Ulusal medyaya reklamlar artırılır. Muhafazakâr görüntüden kurtulmaya çalışır. Hayır, işlerini de çeşitlendirir. Artık hayır işlerini üyesi olduğu dernek yönlendirir. İyice büyüdüğünü ülkenin dev firmalarından biri olduğunu, holding olduğunda, bankası olduğunda fark eder. Dünyaya açılma zamanı gelmiştir. Zaten üyesi olduğu dernek bunun alt yapısını oluşturmuştur. Üçüncü aşamaya geçilmiştir. Şirketleri ve bankası borsadadır. Hisse senetleri değer kazanmaktadır. Ancak burası farklı bir alandır. Burada ilerleyebilmek için farklı bir derneğe üye olunması ve o derneğin kurallarının benimsenmesi gerekmektedir. Küresel sermayenin işbirliği yapılabilir gördüğü firmalar bu derneğe üyedir. O derneğe de üye olunur. Yeniden büyüme başlar. Tıpkı birinci aşamada olduğu gibi, ülke çapındaki gelirleri, tüm gelirlerinin çok az bir bölümü haline gelir. Geri dönülmez bir yola girilmiştir. Müthiş bir büyüme vardır. Artık yabancı sermaye ile ortak olunmuştur. Küresel pazara çıkılmıştır. Yabancı medya, yabancı sermaye ortaklı yaygın medya, reklam ve sponsorluklarla desteklenir. Artık ülkeyi yönetenlere, ülke siyasetine daha yukarıdan bakma zamanı gelmiştir. Yeni yapılanmanın kuralları geçerli olmaya başlamıştır. Olaylara ve siyasete bu gözden bakılmaya başlanır. Gerektiğinde ülke yönetim kadroları aleyhine gelişmelere destek verilir. Ekonominin kuralları gereği burada tutunabilmenin ve kalıcı olabilmenin raconu ne ise onun yerine getirilmesi esastır. Artık bir üst ligdedir ve alttaki ligde ne olup bittiği değil, kendi liginin çıkarları önemlidir. Bu ligde sınırlar ve bayraklar yoktur. Paranın rengi yoktur. Parayı ve paranın yolunu kendine rehber edinenlerin de.
